Patent

Kesin bir tanımı olmamakla beraber, teknik alanda bir soruna bulunan teknik çözüm buluş olarak değerlendirilir. Yani buluş, mutlaka teknik bir konuda olmalıdır. Buluş ile getirilen çözüm ürün veya yöntem olabileceği gibi, mevcut bir ürünün yeni bir sistem veya yöntemle yapılması da olabilir. Teknolojik gelişmeler buluşlar sayesinde olur. Buluşlar, ülkelerin kalkınma seviyelerini etkileyen en önemli katma değerlerdir. Buluş yapma kabiliyetine sahip bir ekonomi toplumsal kalkınmayı da beraberinde getirir.

Buluş yapmak için uzun süreli uğraşlar ve çalışmalar yapılabileceği gibi birden bire de buluş ortaya çıkabilir. Yani bazen bir ar-ge gurubunun uzun uğraşları, bazen de bir ustanın tecrübesi ile buluş ortaya çıkabilir. Bu nedenle yapılan her çalışma ve yenilik buluş olabilir mi diye dikkate alınmalı ve buna göre değerlendirilmelidir. Yaptığınız yeniliğin buluş olup olmadığını Patent uzmanlarımızla görüşüp değerlendirebilirsiniz.

Bir çalışmanın buluş olarak değerlendirilmesi için yeni olması yetmez. Yapılan çalışma aynı zamanda bir teknik problemin çözümü olmalı ve işlevsel bir fayda getirmelidir. Sadece görsel olarak yapılan yenilikler buluş değildir. Buluş ile getirilen çözüm yeni bir ürün veya yöntem olabileceği gibi, mevcut bir ürünün yeni bir sistem veya yöntemle yapılması da olabilir.

Patent tescili, buluşun hak sahibine belirli süre için verilen tekel hakkıdır. Patent sahibi buluşunun belirli bir süre üçüncü kişiler tarafından üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını engelleme hakkına sahip olur. Bir buluş yapıldığı taktirde bu buluş ile ilgili hak kayıplarının olmaması ve hukuki koruma sağlanması için mutlaka patent tescili yapılmalıdır. Patent tescili ülkeseldir ve tescilli ülkede 20 yıl koruma sağlar. Patent tescili için 3 kriter gereklidir.

• Yenilik
• Buluş Basamağı
• Sanayiye Uygulanabilirlik

Faydalı Model, basit tabirle patentin farklı bir versiyonudur. Koruma açısından büyük farklar olmamakla beraber Faydalı Model daha hızlı sonuçlanan, daha düşük masraflarla ve teknik geliştirmeler için alınabilecek bir tescildir. Faydalı Model Tescili koruma süresi 10 yıldır. Faydalı Model tescili için Patent Tescilinden farklı olarak sadece 2 kriter aranır:

• Yenilik
• Sanayiye Uygulanabilirlik

Buluş basamağı kriteri aranmadığı için daha küçük teknik geliştirmeler için tercih edilebilir.

En önemli farklar şöyledir;

Buluş sahibinin haklarının korunması ve yatırımlarının karşılığının alınması için yapılacak işlem Patent/Faydalı Model tescilidir. Patent/Faydalı Model tescili inovatif düşüncenin hukuki koruma ile ödüllendirilmesidir. Patent/Faydalı Model tescili belirli süre ile sahibine buluş üzerinde tekel hakkı tanır. Bu sayede teknolojik gelişmelerin önü açılır ve teknolojik fikirlerin transferine olanak sağlanır.
Buluş yapan işletmenin Patent koruması ile rekabet gücünün arttırılması sağlanır. Yeni yatırımların önü açılır.

Her yenilik buluş olmadığı gibi her buluş da patent ile korunamaz (Sınai Mülkiyet Kanunu Md.82).
Aşağıdaki buluşlar patentle korunamaz:
– Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.
– Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler. (Esas olarak biyolojik işlem, melezleme ya da seleksiyon gibi tamamen doğal bir olaydan oluşan bitki veya hayvan üretim usulünü ifade eder.)
– İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dahil tüm tedavi yöntemleri.
– Oluşumunun veya gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi de dahil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi.
– İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, insan embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu elde edilen hayvanlar.

Buluş olarak değerlendirilmeyen çalışmalar:
– Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
– Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
– Bilgisayar programları.
– Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
– Bilginin sunumu.

Patent karmaşık ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle zamanla bazı yanlış bilgiler ortaya çıkmıştır. Tescilli buluşun 5/7 yerinde değişiklik yapılırsa taklit sayılmaz inanışı bunlardan biridir. Bu şekilde bir düşünce yanlıştır. Her patent dosyası kendi içerisinde değerlendirilmelidir. Çoğu taklit konusu yıllarca mahkemelerde uzun tartışmalara konu olmaktadır.

Çalışanların çalışma konularıyla ilgili yaptıkları buluşların hak sahipliği işverene aittir. Bunun için kurallar 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda hüküm altına alınmıştır.

2017 yılından önce üniversite hocalarının yaptığı buluşlar kendilerine ait iken 2017 yılında yürürlüğe giren 6769 sayılı SMK ile bu hak üniversitelere verilmiştir. Yani Üniversitelerde yapılan buluşların hak sahibi Üniversitedir. Ancak buluşu yapan buluşçunun minimum %30 hak sahibi olması kuralı da yine kanunla hayata geçmiştir.

Patent koruması ülkeseldir. Bütün dünyada tek seferde patent alınması diye bir sistem yoktur ancak uluslararası tescil işlemlerinin kolaylaştırılması ve maliyetinin düşürülmesi amacıyla ortaya çıkmış PCT, Avrupa Patenti vb. farklı uluslararası patent sistemleri bulunmaktadır. Bu organizasyonlar çerçevesinde yapılan başvurular da tek seferde bütün ülkelerde tescil hakkı vermemektedir.

Patent/Faydalı Model Tescili 2.yıldan itibaren her yıl ödenen ücretlerle yenilenir. Yıllık ücret olarak değerlendirilen bu ücretler her yıl TÜRKPATENT tarafından belirlenir. Yıllık ücretlerin süresi içerisinde ödenmemesi durumunda telafi ücreti ödenerek yenilenme işlemi de 2017 yılından sonra yeni kanunla getirilmiştir. Ayrıca sürelerin kaçırılması durumunda “hakların yeniden tesisi” hakkı da belirli kurallar çerçevesinde bu kanunla verilmiştir.